توسعه پایدار و ایمنی راه
در این درس به بررسی رابطه ایمنی راه و توسعه پایدار می‌پردازیم. ابتدا با مفهوم توسعه پایدار آشنا می‌شویم و سپس اثرات تلفات تصادفات رانندگی را بر توسعه پایدار بررسی می‌کنیم.
فهرست عناوین اصلی در این درس
از تمامی مهندسین عمران و مخصوصا مهندسینی که قصد دارند در حوزه ایمنی راه فعالیت کنند، انتظار می‌رود که با مفهوم توسعه پایدار آشنا باشد. این مفهوم به عنوان یک ستاره قطبی، در اکثر تصمیم‌گیری‌های کوچک و بزرگ در حوزه ایمنی راه، می‌تواند راهنما و راهگشا باشد.
اغلب انسان ها به دلایل مختلفی ترجیح می‌دهند که در کارهای روزانه، از جمله جابه‌جایی در شهر یا بین شهرها سرعت بیشتری داشته باشند. انسان برای کاهش زمان سفر بین مبدا و مقصد خود، تلاش زیادی کرده‌است. استفاده از چهارپایان مانند اسب و ساخت انواع وسیله‌نقلیه مانند درشکه، قطارهای بخار، هواپیما، خودروهای بنزینی و برقی و …، همگی برای سرعت بخشیدن به جابه‌جایی انسان بوده‌است. حتی دوچرخه نیز با این هدف ساخته شده‌است که بتواند با صرف انرژی ماهیچه‌ای، سرعت بیشتری را تجربه کند.
با ساخت وسایل نقلیه موتوری، طراحی شهرها بر اساس ویژگی‌های خودرو و تسلط خودروها بر زندگی انسان، به نظر می‌رسد که زندگی انسان سرعت بیشتری پیدا کرده و یک نفر در طول یک روز می‌تواند فواصل بسیار طولانی را طی کند. اما اثرات این افزایش سرعت، فقط کاهش زمان سفر نبوده‌است.
وسایل نقلیه، مخصوصا آن وسایلی که در جاده‌ها و خیابان‌ها تردد می‌کنند، به دلایل مختلفی دچار سانحه می‌شوند. انسان‌ها در این سوانح جان خود را از دست می‌دهند و یا برای همیشه تا آخر زندگی معلول می‌شوند.
در اینجا یک مهندس ایمنی راه باید دست به انتخاب بزند:
- راه اول اینست که بپذیریم کشته‌شدن و مجروح‌شدن انسان‌ها، هزینه‌ایست که جوامع انسانی برای رسیدن به اهداف خود از جمله سرعت و راحتی بیشتر باید بپردازد.
- راه دوم اینست که سرعت و راحتی را در اولویت دوم قرار داده و جان و زندگی انسان‌ها را در اولویت اول قرار دهیم.
بسیاری از آموزه‌ها و دستاوردهای بشری به دلیل انتخاب راه دوم است. گرچه راه اول دستاوردهای بزرگی داشته‌است اما هزینه‌های غیرقابل جبرانی برای بشر به بار آورده‌است. سالانه یک میلیون و دویست هزار نفر در جهان، جان خود را از دست می‌دهند و ۵۰ میلیون نفر معلول می‌شوند.
چراغ‌های راهنمایی‌ورانندگی، علایم محدودیت سرعت، تابلوهای ایست و توقف ممنوع در تقاطع‌ها و پلیس راهنمایی‌ورانندگی، اندکی از سرعت تردد ما در شهر یا در جاده‌های برون‌شهری خواهند کاست، اما در نهایت انسان‌ها زندگی امن‌تر و با آرامش بیشتری تجربه خواهندکرد. خطرات کمتری زندگی بشر را تهدید خواهد‌کرد.
مفهوم توسعه پایدار
توسعه پایدار، تقریبا ( و نه کاملا) همین کاهش اندک سرعت ( نه فقط در جابه‌جایی، بلکه در دیگر جنبه‌های زندگی بشر) و بهبود کیفیت زندگی انسان است. فرض کنیم که در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تقریبا هر خانواده یکی از اعضای خود را به دلیل تصادف در خیابان یا جاده، در مسیر رفت‌وآمد روزانه‌اش، از دست داده‌است. کیفیت زندگی در این جامعه چگونه خواهد بود؟
تعریفی از توسعه پایدار که در سطح جهانی مورد قبول واقع شده، در گزارشی در سال ۱۹۸۷ با نام آینده مشترک ما (Our Common Future) توسط سازمان ملل منتشر شد:
توسعه پایدار، آن مدلی از توسعه است که نیازهای حال حاضر ما را برآورده کند، بدون آنکه نسل های آینده را از تامین نیازهایش محروم کند.
این مفهوم بر سه اصل اساسی استوار است:
- پایداری اقتصادی: اطمینان از رشد اقتصادی بلندمدت بدون اثرگذاری منفی بر جامعه و محیط زیست
- پایداری اجتماعی: افزایش برابری اجتماعی و کیفیت زندگی برای همه جوامع
- و پایداری زیست‌محیطی: محافظت از منابع و سیستم‌های طبیعی برای نسل‌های بعدی.
توسعه پایدار و ایمنی راه
مساله کشته‌شدگان و مجروحان تصادفات جاده‌ای که کاهش آن، چالش اصلی مهندسی ایمنی راه است، هر سه اصل پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تلفات جاده‌ای در همه کشورها یک مساله جدی‌است و نقش مهمی در سلامت عمومی، توسعه اقتصادی و توسعه اجتماعی یک کشور دارد.
تاثیر تصادفات بر سلامت عمومی در جهان (پایداری زیست‌محیطی)
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۳ گزارش کرد که سالانه حدود ۱/۱۹ نفر در تصادفات جاده‌ای ( روزانه نزدیک به ۴ هزار نفر در سراسر جهان) جان خود را از دست می‌دهند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) برآورد می‌کند که سالانه بیش از ۵۰ میلیون نفر در تصادفات رانندگی مصدوم و مجروح می‌شوند. گزارش این سازمان در مورد پیشگیری از آسیب کودکان پیش‌بینی می‌کند که اگر اقدامی انجام نگیرد، در سال ۲۰۳۰ حوادث ترافیکی تبدیل به هفتمین علت سال های از دست رفته به دلیل معلولیت (DALY) در جهان خواهد شد.
هم اکنون تصادفات ترافیکی در رتبه دهم علل مرگ‌ومیر در جهانست و هر ساله بیش از بیماری ایدز، مالاریا و بسیاری دیگر از بیماری‌های معمول، قربانی می‌گیرد. مرگ‌ومیر و مصدومیت تصادفات جاده‌ای، در کشورهای با درآمد متوسط و پایین فراگیرتر و بغرنج‌تر است. آمار نشان می‌دهد که نسبت مرگ و میر تصادفات در صد هزار نفر در این کشورها سه برابر کشورهای با درآمد بالاست.
نزدیک به ۹ مرگ از ۱۰ مرگ مرتبط با سوانح ترافیکی در کشورهای با درآمد متوسط و پایین رخ می‌دهد، در حالیکه کمتر از نیمی از وسایل‌نقلیه جهان در این کشورها تردد می‌کنند. هم اکنون در همه مناطق جهان، حوادث رانندگی در رتبه اول علل مرگ و میر جوانان ۵ تا ۲۹ سال قرار دارد. بنابراین اگر اقدامی صورت نگیرد، نسل آینده در خطر خواهد بود.
تاثیر خسارت‌های تصادفات ترافیکی بر پایداری اقتصاد کشورها و جهان
تصادفات همچنین بر توسعه اقتصادی کشورها تاثیر زیادی دارد. هر فردی که در تصادفات جان خود را از دست می‌دهد احتمالا یک یا چند نقش زیر را دارد:
هزینه هایی که به دولت تحمیل می‌شود، شامل موارد زیر است:
- هزینه امدادرسانی فوری به تصادفات
- هزینه مراقبت‌های درمانی. در بعضی کشورها تا یک سوم افراد بیمار در مراکز درمانی، قربانیان حوادث ترافیکی هستند.
- هزینه حمایت اجتماعی از افراد مصدوم در تصادفات و خانواده‌هایی که نان آور خود را از دست داده‌اند.
- هزینه مالیات و تعمیر جاده و زیرساخت‌های آسیب دیده در تصادفات
به طور متوسط کشورها نزدیک به ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را به دلیل سوانح رانندگی از دست می‌دهند. در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، این عدد به ۵ درصد نزدیک می‌شود. یک مطالعه انجام‌شده توسط بانک جهانی نشان می‌دهد که هزینه‌های تصادفات بر اقتصاد کشورهایی که در ایمنی راه سرمایه‌گذاری نمی کنند، بیشتر تاثیر دارد. در یک مقایسه از کشورهای جهان مشخص شد که کشورهای موفق در کاهش تلفات و مصدومان تصادفات رانندگی، بین ۷ تا ۲۲ درصد رشد سرانه GDP را در یک بازه زمانی ۲۴ ساله تجربه کرده‌اند. بنابراین سرمایه‌گذاری در ایمنی راه به لحاظ اقتصادی معنا‌دار است.
پایداری اجتماعی تصادفات جاده‌ای
بیش از نیمی از کشته‌شدگان تصادفات در جهان، عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، موتورسواران و سرنشینان موتورسیکلت هستند که به طور مشخص به عنوان کابران آسیب پذیر راه شناخته می‌شوند.
سهم کاربران آسیب پذیر راه از کل تلفات در کشورهای با درآمد پایین، بیشتر از کشورهای با درآمد بالاست. این مساله دو دلیل دارد:
- اول اینکه آن‌ها در ترافیک کمتر محافظت می‌شوند. افرادی که در خودرو هستند توسط یک پوشش فلزی (بدنه خودرو) محافظت می‌شوند، در حالیکه افرادی که پیاده یا سوار بر دوچرخه و موتورسیکلت هستند، این محافظ را ندارند و در تصادفات، اثر ضربه بر روی آن‌ها بسیار بیشتر است.
- دوم اینکه این افراد ممکن‌است توانایی‌های کمتری برای واکنش و حرکت در ترافیک داشته باشند. کودکان و افراد سالخورده در این دسته قرار می‌گیرند.
تفاوت در سرعت کاربران مختلف راه و وزن طرف‌های درگیر در یک تصادف هم اهمیت زیادی دارد. یک عابر پیاده نمی‌تواند مانند یک اتومبیل سریع حرکت کند و اتومبیل هم نمی‌تواند به سرعت متوقف شود. وزن بالاتر وسیله‌نقلیه منجر به افزایش فاصله توقف (فاصله‌ای که وسیله‌نقلیه باید با شتاب منفی طی کند تا کاملا متوقف شود)، می‌شود.
در حقیقت افرادی که از دوچرخه در شهر استفاده می‌کنند، کسانی که با کمک ویلچر در شهر تردد می‌کنند و کسانی که قدم می زنند تا به مقصد بعدی خود برسند، بسیار بیشتر در خطر تصادف با وسایل نقلیه موتوری هستند. عدم طراحی ایمن خیابان‌ها و رفع موانع برای تردد این گروه‌ها باعث می‌شود که بخشی بزرگی از جامعه، از زندگی ایمن در محیط شهر محروم شود.
هزینه‌های اجتماعی دیگری مانند افزایش فقر خانواده‌ها در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، از اثرات مهم تصادف بر پایداری اجتماعی است.
خلاصه
خلاصه‌ای از آنچه در این درس یاد گرفتیم در کادر زیر آمده است:
- هدف توسعه پایدار در نهایت بهبود کیفیت زندگی انسان است.
- تلفات سوانح رانندگی و تصادفات بر پایداری جوامع انسانی از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تاثیر می‌گذارد.
- تصادفات جاده‌ای بزرگترین قاتل جوانان بین ۵ تا ۲۹ سال در همه مناطق جهان و عامل اصلی معلولیت است.
- نرخ تلفات در کشورهای با درآمد پایین و متوسط ۳ برابر کشورهای دیگر است و ۳ تا ۵ درصد تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.
- کاربران آسیب پذیر راه شامل دوچرخه سواران، عابران پیاده و افراد سالخورده، افراد معلول، موتورسواران و وسایل‌نقلیه کشاورزی می‌شود.
- مهندسی ایمنی راه با در اولویت قراردادن کیفیت زندگی و جان انسان‌ها به ارایه راهکارهایی برای کاهش یا به صفر رساندن تلفات تصادفات می پردازد.
توسعه پایدار آن مدلی از توسعه است که نیازهای حال حاضر ما را برآورده کند، بدون آنکه نسل های آینده را از تامین نیازهایش محروم کند.
کاهش تصادفات و کاهش کشته شدگان و مصدومان تصادفات، به پایداری زیست محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی جوامع انسانی کمک می کند.
آسیب‌های ناشی از تصادفات رانندگی عامل اول مرگ‌ومیر جوانان ۱۵ تا ۱۹ سال است.
هزینه امدادرسانی، مراقبت‌های پس از سانحه، حمایت از افراد معلول و آسیب دیده، بازسازی و تعمیر زیرساخت‌های راه
کودکان، افراد سالخورده، دوچرخه سواران، عابر پیاده، موتورسواران و افرادی که با ویلچر در شهر تردد می کنند.
- دهه اقدام ایمنی راه
- توسعه پایدار و ایمنی راه
- درس ده – ویژگی ها و محدودیت های راننده – زمان دریافت- واکنش
- درس نه – ویژگی ها و محدودیت های راننده – جستجوی دیداری
- درس هشت– ویژگی ها و محدودیت های راننده – جا به جایی در عمق
- درس هفت – ویژگی ها و محدودیت های راننده – دید پیرامونی
- درس شش – ویژگی ها و محدودیت های راننده – دید (۱)
- درس پنج – ویژگی ها و محدودیت های راننده – انتظارات راننده
- درس چهار- ویژگی ها و محدودیت های راننده – پردازش اطلاعات
- درس سه – مدل فعالیت رانندگی
- درس دو – مقدمه ای بر ماتریس هادون
- درس یک – نقش انسان در بروز سوانح رانندگی
- مثالی برای شروع دوره آموزشی ایمنی راه
- دوره آنلاین آموزشی ایمنی راه و حمل و نقل جاده ای
