درس ده - ویژگی ها و محدودیت های راننده – زمان دریافت- واکنش

در درس های قبل به برخی از ویژگی ها و محدودیت های راننده پرداختیم. زمان دریافت – واکنش از دیگر محدودیت ها در حین رانندگی است. همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، شناختن ویژگی ها و محدودیت های راننده کمک می کند که سازندگان خودرو و طراحان راه ها بتوانند وسیله نقلیه و مسیری را طراحی و ارایه کنند که با اجزای دیگر سیستم حمل و نقل یعنی انسان ها مطابقت بیشتری داشته باشد.

زمان دریافت – واکنش راننده (perception – reaction time)

زمان دریافت- واکنش راننده (PRT) شامل زمان برای یافتن هدف، پردازش اطلاعات، تصمیم بر روی پاسخ مناسب و شروع به واکنش است.

اگرچه مقادیر بالایی مانند ۱/۵ یا ۲/۵ ثانیه برای تطبیق با درصد بالایی از رانندگان در بیشتر موقعیت ها مورد استفاده قرار می گیرد، اما توجه به این نکته مهم است که PRT ثابت نیست. PRT بستگی به ویژگی های انسان دارد که در بخش قبل مورد بحث قرار گرفت. ویژگی هایی مانند پردازش اطلاعات، هشیاری راننده، انتظارات راننده و دید.

در ادامه به بررسی اجزای زمان دریافت، واکنش می پردازیم: تشخیص، تصمیم و پاسخ

تشخیص

زمان دریافت – واکنش با تشخیص یک شی یا مانع که ممکن است منجر به تصادف شود، شروع می شود. در این سطح راننده نمی داند که شی مورد نظر، واقعا خطر آفرین است و اگر هست، چه مقدار باید مورد توجه قرار گیرد.

کسری از یک ثانیه را برای تشخیص یک شی مورد انتظار یا یک شی جلب توجه کننده در جایی که راننده به آن نگاه می کند، مورد نیاز است. اما در شب، یک شی که چندین درجه از دید راننده دورتر است و کانتراست پایینی در مقایسه با پس زمینه اش دارد، ممکن است برای ثانیه هایی دیده نشود. شی دیده نمی شود تا کانتراست شی به آستانه حساسیت کانتراست راننده برسد.

عدم تشخیص معمولا در مورد اشیایی با ویژگی های زیر رخ می دهد:

اشیایی که بیش از چند درجه با خط دید راننده فاصله دارند.
کانتراست کمی نسبت به پس زمینه دارند.
اندازه کوچکی دارند.
تنها در نور دیده می شوند.
حرکت نمی کنند.
غیرمنتظره هستند و راننده به صورت فعال آن ها را جستجو نمی کند.

هنگامی که یک مانع یا شی تشخیص داده شد، جزییات شی یا مانع نیز باید تعیین شود تا اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری از آن دریافت شود.

تصمیم گیری

هنگامی که یک شی یا مانع تشخیص داده شد و اطلاعات کافی از آن دریافت شد، برای انتخاب عمل مناسب، فرآیند تصمیم گیری انجام می شود. تصمیم گیری شامل انجام اقدام نمی شود، اما یک فرآیند ذهنی است که اطلاعات را در مورد موقعیت دریافت می کند و تعیین می کند که راننده چگونه به آن موقعیت پاسخ دهد.

زمان تصمیم گیری بسته به موقعیت متفاوت است و ممکن است به دلیل پیچیدگی افزایش یابد یا نیاز به تصمیم فوری باشد. بسیاری از تصمیم ها، هنگامی که پاسخ واضح است، اتخاذ می شوند. به عنوان مثال، وقتی که راننده فاصله زیادی از تقاطع دارد و چراغ قرمز می شود، زمانِ حداقلی برای تصمیم گیری مورد نیاز است.

زمان لازم برای این تصمیم ماندن یا رفتن، به دلیل وجود دو گزینه معقول و اطلاعات مورد نیاز بیشتر برای پردازش، بیشتر است.

اگر راننده نیاز به اطلاعات بیشتر داشته باشد، باید برای آن جستجو کند. از طرف دیگر اگر اطلاعات خیلی زیاد باشد، راننده باید آن را طبقه بندی کرده و اطلاعات لازم را از آن استخراج کند که نیاز به زمان و تلاش بیشتری دارد. هنگامی که راننده نیاز به واضح کردن اطلاعات غیرشفاف دارد، تصمیم گیری زمان بیشتری نیاز دارد. مانند درخشندگی چیزی در مسیر حرکت. این درخشندگی می تواند ناشی از منابع مختلف مانند تکه های آشغال که به لاستیک آسیب می زند یا یک وسیله نقلیه ایستاده، باشد.

پاسخ

هنگامی که اطلاعات جمع آوری و پردازش شد و تصمیم هم گرفته شد، زمانی برای پاسخ فیزیکی مورد نیاز است. زمان پاسخ، اصولا تابعی از توانایی فیزیکی برای کنش بر اساس تصمیم گیری است و می تواند با توجه به سن، سبک زندگی ( ورزشکار، فعال یا کم تحرک) و هشیاری تغییر کند.

زمان دریافت- واکنش نقش مهمی در جلوگیری از بروز تصادف دارد. همه ویژگی های انسان نهایتا به این مرتبط می شود که بتواند در زمان مناسب، پاسخ مناسب به موقعیت ایجاد شده بدهد. هر عاملی که باعث افزایش زمان دریافت – واکنش شود می تواند خطرات جدی برای سیستم حمل و نقل ایجاد کند. در درس بعدی به بررسی اعداد به دست آمده برای واکنش به موقعیت های مختلف در حین رانندگی پرداخته می شود.

یک مثال در مورد زمان دریافت – واکنش به ذهن بیاورید و اینجا بنویسید. بعد ببینید چگونه می توان این زمان را بهبود داد یا از موقعیت خطر جلوگیری کرد. مثلا شما به بالای یک قوس قایم می رسید و ناگهان با یک قوس افقی تند روبرو می شوید. یک تابلو اعلام قوس افقی قبل از راس قوس می تواند زمان دریافت – واکنش راننده را بهبود ببخشد.

منبع: Highway Safety Manual