چشم انداز صفر کشور سوئد- مطالعه موردی
در درس قبل با رویکرد سیستم ایمن و اصول و ویژگی های آن آشنا شدیم. با توسعه رویکرد «سیستم ایمن» همهی دانش مربوط به ایمنی راه مورد بازبینی قرار گرفت و مسایل مهمی در مورد سازگاری بهتر راهکارهایی که قبلا در کاهش کشتهها و مصدومان تصادفات موثر بودند، مطرح شد. در این درس با چشم انداز صفر کشور سوئد آشنا می شویم.
رویکرد سیستم ایمن به معنی حذف کشتهها و مصدومان است که بر پایداری شبکه حملونقل و جوامعی که از این شبکه خدمات میگیرند، تاکید دارد. تمرکز این رویکرد بر سرعت ایمنتر و پایینتر است که با دیگر فعالیتهای مدیریت شهری از جمله کاهش آلودگی هوا، گازهای گلخانهای و کاهش مصرف انرژی هماهنگ است.
از قابلیت های رویکرد ایمن، امکان استفاده از آن به عنوان پایه ای برای تدوین چشم انداز، استراتژی و برنامه عملیاتی است. چشم انداز صفر (Zero Vision) از این دست موارد است.
«چشمانداز صفر» رویکردی است که در آن طراحی وسایل نقلیه، سرنشین وسیله نقلیه را به گونهای درون سیستم جاده محافظت میکند که احتمال برخورد کمتر شود و انتقال انرژی به صورت ایمن کنترل شود. در این سیستم، کاربران مطابق با هنجارهای کاهش خطر که توسط آموزش، اعمال قانون و انگیزه ایجاد میشوند، رفتار می کنند.
پارلمان سوئد در سال ۱۹۹۷ به تصویب این چشمانداز رای داد و از آن زمان تاکنون چندین کشور به تناسب نیاز خود از آن پیروی کردهاند.
در ادامه به بررسی چهار عنصر تشکیل دهنده این چشم انداز می پردازیم:
اخلاق: زندگی انسان و سلامت، از والاترین ارزشهاست. بر اساس چشمانداز صفر، زندگی و سلامت نباید در طولانی مدت با سود ناشی از حملونقل جادهای معامله شود. بنابراین جابهجایی و دسترسی عملکردی از ایمنی ذاتی سیستم هستند و نه بالعکس.
مسئولیت: تاکنون مسئولیت تصادفات بر دوش کاربران راه بوده است. در چشمانداز صفر این مسئولیت بین ایجادکنندگان سیستم و کاربران راه تقسیم میشود. طراحان سیستم و اعمال کنندگان قانون ـ شامل سازندگان زیرساخت، صنعت خودرو و پلیس ـ در عملکرد سیستم مسئولیت دارند. به طور همزمان، کاربر راه برای پیروی از قوانین مانند رعایت کردن سرعت مجاز و رانندگی نکردن در هنگام مستی، مسئول است. اگر کاربران راه از دستورات تخطی نکنند، مسئولیت بر دوش طراحان سیستم خواهد بود تا سیستم را باز طراحی کنند.
بدیهی است که یک سیستم که ترکیبی از انسان و وسایل نقلیه با سرعت بالا باشد، بسیار ناپایدار است. کافی است که یک راننده برای کسری از ثانیه کنترل وسیله نقلیه را از دست بدهد تا یک تراژدی انسانی رخ دهد.
سیستم حملونقل جادهای باید قادر به کنترل خطاهای انسان باشد و خطا را طوری جذب کند که از مرگ و صدمات جدی جلوگیری کند. از طرف دیگر تصادفات خسارتی و جراحات کوچک قابل قبول خواهد بود. اما نکتهی مهم اینجاست که زنجیرهی اتفاقاتی که منجر به مرگ یا معلولیت میشود باید شکسته شود و این مسئله به شکل دائمی ادامه پیدا کند تا در طولانی مدت، از دست رفتن سلامتی حذف گردد.
عامل محدود کنندهی این سیستم، تحمل انسان در برابر نیروی مکانیکی است. زنجیرهی اتفاقات منجر به مرگ یا صدمات جدی، میتواند در هر نقطهای شکسته شود. به هر حال، ایمنی ذاتی سیستم و بالطبع ایمنی ذاتی کاربر راه، اینطور بیان میشود که افراد در معرض نیروهایی خارج از تحمل انسان قرار نگیرند. بنابراین اجزای سیستم حملونقل جادهای، شامل زیرساخت راه، وسایل نقلیه و سیستمهای محدود کننده، نیاز به طراحی با درنظرگیری این نکات دارند. مقدار انرژی در این سیستم باید زیر حد بحرانی باشد.
در چشمانداز صفر، سازندگان سیستم و اعمالکنندگان قانون در حملونقل جادهای در مقابل شهروندان مسئولند و باید ایمنی آنها را در بلند مدت تضمین کنند. برای دستیابی به این هدف، لازم است تا با یکدیگر همکاری کنند و ادامه دادن فعالیتهای جداگانه منجر به یک سیستم ایمن نخواهد شد. به طور همزمان، کاربر راه نیز وظیفه تبعیت از قوانین ایمنی راه را دارد.
منبع: وبسایت بانک جهانی
